آی.کیو.اف ( IQF) مخفف individual quick freezing یعنی انجماد محصولات به صورت سریع و مجزا از هم. این یکی از روشهای جدید منجمد کردن محصولات در ایران است که امروزه جایگاه مهمیرا در صنایع غذایی کشور به خود اختصاص داده است. انجماد یکی از اصول نگهداری محصولات غذایی است که از دیرباز مورد توجه بشر اولیه بوده است. وقتی صحبت از سبزیهای منجمد شده به روش IQF میشود، بیشتر سبزیهایی نظیر نخود سبز و هویج در نظر تداعی میشود در حالی که امروزه میتوان سبزیهایی مانند گوجه فرنگی را نیز به روش IQF با همان طعم و ظاهرتکنولوژی انجماد محصولات غذایی به روش IQF به این صورت است که در سیستم، هوای سرد با دمای ۳۵- درجه سانتیگراد و در جهت عمود بر نوار و محصولات، با سرعت ۲ تا ۵ متر بر ثانیه سیرکوله میشود.
دانشمندان موسسه تحقیقات غذایی معتقدند محصولاتی که بلافاصله بعد از برداشت منجمد میشود مواد مغذی بیشتری را در خود نگاه میدارند و خاصیت غذایی بیشتری دارند. سیستم توسط نواری که محصول بر روی آن به صورت یکنواخت پخش شده، تغذیه میشود. ماده غذایی در تماس با هوای سرد در مدت زمان کوتاهی منجمد شده و بسته بندی میگردد.
IQF با نیتروژن مایع
یکی از تکنولوژیهای جدید، IQF با نیتروژن مایع است. نیتروژن مایع در دمای ۱۹۶- درجه سانتیگراد در فشار جو تبخیر میشود. در دستگاه IQF با نیتروژن مایع، مواد غذایی در معرض نیتروژن در حال تبخیر قرار گرفته و گرمای آنها را به سرعت جذب میگردد. دمای فوق پایین و سرعت انتقال حرارت بالا، به انجماد فوق سریع میانجامد. کریستال های یخ تشکیل شده در بافت مواد غذایی تا حداقل ممکن کوچک شده و به حفظ بافت محصولات غذایی منجر میشود. همچنین افت وزنی و افت آب مواد غذایی تقریباً به صفر رسیده و غذا را با بافت، رنگ و طعم بهتر حفظ میکند. در این دستگاه مواد غذایی توسط نوار نقاله به ساختمان داخلی تونل انجماد هدایت شده و در آنجا نازل ها نیتروژن مایع را به صورت کنترل شده در فضای داخلی ایزوله تزریق میکنند. فن های پر سرعت سیرکولاسیون باعث کاهش دما و انجماد سریع مواد غذایی در بخش گاز دستگاه فریزر میشود. این فن های پر سرعت میزان حرارتی که از غذا گرفته میشود افزایش یافته و باعث کاهش میزان مصرف نیتروژن مایع نیز میگردد.
از مزایای این دستگاه میتوان به قابلیت جایگزینی و انطباق آن با سیستم های موجود اشاره کرد. همچنین افزایش میزان تولید با افزایش جریان نیتروژن مایع و سرعت نوار نقاله سیستم تا سقف ۳۰ درصد امکان پذیر میباشد. از آنجاییکه دستگاه IQF با نیتروژن مایع کاملاً بصورت اتوماتیک فعالیت میکند، عملاً نیاز قابل توجهی از بابت نیروی انسانی برای انجماد نمیباشد. شایان ذکر است اجزای متحرک دستگاه فقط نوار نقاله و فنهای آن میباشند که این امر نیاز حداقلی دستگاه به نگهداری و سرویسهای ادواری را منجر میشود.
ظرفیت دستگاه های IQF با نیتروژن مایع از ۱۰۰ کیلوگرم در ساعت تا ۳۰۰۰ کیلوگرم در ساعت و بیشتر (سفارشی) میباشد. که برای انواع مواد غذایی از جمله: ماهی، گوشت، مرغ، سبزیجات، میوه، شیرینی، نان و غیره قابل استفاده میباشد.